چاگرد ئے تہا زالانی کرد ۔۔۔ زاھدہ رئیس راجیؔ 

چاگرد ئے تہا زال ئے کرد ھما اِنت کہ چاگرد ئے جند پَہ آنہیا گیچین کنت ۔ او آنہی دستا دَنت، چَہ دیمروئی کُتگیں چاگرداں گیش پدمنتگیں چاگرداں اِے گپ گندگہ کئیت کہ جنین ئے کِرد ماں چاگرد ا ھما اِنت اوھمنچوک اِنت کہ چاگردئے جندا چَہ آنہیا لوٹ کُتگ۔
راجدپتر شاھد اِنت کہ چاگرد چَہ ازلا مردئے بیتگ ئے اوداں روچ مروچی مردئیگ اِنت تُری ھزار رنگیں گل و انجمن جوڑ بِہ بنت پَہ جنین ئے ھک ئے توار چست کنگا ۔بلے آ ھسابا آھاں سوبمندی نَہ رس اِتگ کہ جنین وتی ھکّا پھکا بِہ زانت یا جنینا وتی ھکّ پھکا بِہ رس ایت۔
چوشکہ دنیا ئے تَہا آدم وھوا ئے کسّہ کہ دین ئے دیمابروکانی وسیلہا مَھلوک ئے دیما اَتکگ اَنت ھمے گوشگ بیتگ کہ جنینے آ مردین چَہ بھِشتا کشائینتگ پمشکا جنینا بودناکی نیست۔ اِے یک انچیں گپّے کہ یک نیمگے آ انسانئے بھَت ئے نفی آ کنت او دومی نیمگا ھاوند ئے ھکمتاھم سرگوز کنت۔ چونائیا ھمے کسّہ ئے جند وت پدّر کنت کہ مردین ئے بودناکی ھم جنین ئے لنکگانی سرا اِنت۔
ھیر گپا من اِے نیمگا نہ براں او وتی بُن گپ ئے نیمگا کایاں کہ چَہ اِے کسہاپد چَہ بُندرابِہ گرتاں روچ مروچی جنیں آدم ایرجنگ بیتگ اَنت او آھانی ھک زوری کنگ بیتگ اَنت ۔بلے مئے کش گورا لھتے چاگرد انچیں ھم اَست اَنت کہ اودا جنیں برابری ئے بنیاد ا دیمہ شُتگ اَنت اوروان اَنت۔ بلے چریشیا تاوان جنینانی جندا رس اِتگ کہ مردیناوتی معاشی زمہ واری یا وَ پھکا یل داتگ یا نیم کُتگ بلے جنین ئے پیسریگیں زمہ واریانی کمکاساڑی نَہ اِنت۔
یک کواسّے گوشگ ئے رِدا’’ما شُما چَہ ازلامردینی چاگردا زندگی کنگااِیں او اِے مردینی چاگرد ئے بندات مروچیگیں نَہ اِنت بلکیں چَہ ھما وھد ا بنگیج بیتگ کہ جنیناں کشت وکشارئے بندات کُتگ اومردین ھمک چیزئے ھُدابند بیتگ بزانکہ جنینا کشت وکشارئے بندات کنگا وَت وَتی دست پاد سانکلاں بستگ اَنت۔‘‘ آنہی گوشگ ئے ردا ’’اے چاگرد ا کہ ما زندگیں اِے یک پدمنتگیں چاگردے ھمے سوبا ماچَہ وتی جائزیں ھکّانی باروا ھم ناآشنا او ناسرپدیں او پمشکا بازیں چیز مئے گُٹا لوپ بوتگ اَنت۔‘‘
اَگں ما بلوچ چاگرد اجنینانی کرد ئے گپّا بِہ جن اِیں گُڑا مارا اولی چیز اِے چارگ لوٹیت کہ بلوچ کجام چاگرد ا زندگی کنگا اِنت۔
یورپ، امریکہ، کینیڈا، آسٹریلیا، ترکمانستان،عمان، بحرین یا اماراتا بلوچ کہ مُچّی ئے توکا اَنت اودا آھاں آزاتیں چاگرد ئے نپ ھم تچکا زُرتگ۔ چوشکہ اودا دینی اوبلوچی دودمانی رَھبند ئے پابندی کمتراِنت پمشکا آ چاگردا مردین و جنین ھردوئیں وانگ وزانگ ئے پڑاابید زندمانئے کساس ھمک کارمدارانی توکا ھمگام وھمپت اَنت۔
ھمے رنگا بلوچستانئے ھما ھندو دمگاں کہ دَربلوچی دودمانئے تچکیں سان یا اثر گون نیست اودا اَگں مردین شپانکی کنگا اَنت ھمانگور مارا جنیں ھم شپانکی کنگا گندگا کاینت، مردین اگں وانگ و زانگ ئے پڑا گندگ کاینت آھانی زال ھم ھمے پڑا ھمگرنچ اَنت ۔ مردین ئے کار و کسب اگں کِشت وکِشارانی سار سنبال اِنت گُڑا زگرگیں روچ ئے سراناہ ئے چنگ، گیچین کنگ، سپاکنگا تاپادیگا مارا جنیں آدم ھم گندگا کاینت۔
ھمے رنگا مردین اَگں دست دوچی گُد بھا کنوک اَنت آھانی زال ھم ھمے دوچیئیں گدانی کدکنگا بِہ گرداں دز دوچ کنگ و پرجنگاکارانی گیشینوک ودیوک اَنت۔
چونائی آپاک تاک ئے سورہِ نساء سرجمیاجنینانی ھکّ ئے باروا اِنت اواِے سورہ ئے جند جنینانی ناماکنگ بیتگ بلے دین ومزہب ئے ٹیکیدارانی چم بنداَنت اوآھانی چم ئے بندی ئے پُشدراسیاست وراجمانی رَھبند اِنت کہ پدمنتگیں چاگرد ئے مردین وجنین ئے زندمان ئے ھم پیسلہ ئے کن اَنت او آھانی کار وکرد اھم گیچین کن اَنت۔
نوں ستر مئے پدمنتگیں چاگرد اوانگ وزانگ گیش بوان اِنت، سیاستاھم جنیناوتی گام ایرکُتگ اَنت، لبزانکاھم وجان دراھی وجان سلامتی اودِگہ پڑاں ھم بلے اَگں ما اُرتی آاے سرجمیں پڑانی تک وپھنات و ایشانی تہاجنیں آدم ئے کار وکرد ابہ چاریں گُڑا یک چیزے ھاس ما وتی پدمنتگیں چاگرداالما گندایں اوماریں کہ جنین آھگا وَ اتکگ اَنت بلے دانکہ مردین آھانی پُشتا زرنگ مَہ کن اَنت آ انچیں کرد ے پیش دارگا سوبین نہ بیتگ اَنت کہ آھاں یک جنینے ئے جھتا بوھگ لوٹ ایت۔
اگں ما اِے گوشیں کہ مئے گوستدپترآبانڑی آھمیشانی دابیں کرد پیش داشتگ،او ماں شئیری لبزانکا ھانی، ماھناز، سدو، سیمک ئے نام ھم بُرز انت گُڑا مئے دیما اَے جُست ھم پاد کئیت کہ بیدئے چَہ بلوچ راجدپترا ایشانی نام وتوار دُنیا ئے دِگہ کجام دپترانی تہانویسگ و منّگ بیتگ۔
پرچا کہ آغا گُل وتی کتاب ’’بلوچستان میں اردو فکشن کا تاریخی تناظر‘‘ ئے گیچین دانکا تہاگوشیت:۔
’’حانی شے مُرید کی داستان میں جابجا اوڈیلیسئیس اور اجنبی زبانوں کے ٹوٹے لگے ہوئے ہیں۔ ہانی و شے مُرید دوردراز دیسوں کی کہانی کا ملغوبہ ہے‘‘۔
اے درور من پمشکا دیمایاورتگ کہ ما بزان ایں کہ درآمد مارا چے زانگا اَنت۔
ھمے رنگا اَگں ما وتی نوکیں دور ئے لبزانکابِہ چاریں مئے لبزانک ئے تہاھم تَھنا یک درسد جنین انچین اَنت کہ آ چَہ وتی جند ئے جُھد ومھنتا دیما اتکگ وچَہ مردینا دیما شُتگ اَنت دِگہ 99 درسد ئے پُشتا آھانی لوگ ئے مردین یا پجّایاروکیں مردین اُوشتاتگ اَنت ۔ پمشکا اگں آھاں چَہ مردینا جتابہ کن ایں یا بہ گیشین ایں اوتھنا آھانی جند ئے کرد ابہ چاریں مارا آھانی کار ئے تہا پُھتگی گندگا نئیت۔
چوشکہ من بُرز ا گوشت کہ اے مردینی چاگردے پمشکا ھما یک درسد جنیں کہ چَہ وتی جند ئے جھد ادیما دراتکگ اَنت آنہیا اے مردین چاگرد مَنّگا ساڑی نَہ اِنت کہ آنہیا چَہ وتی جند ئے جُھد ادیمروئی کُتگ پمشکا یا آنہی راہ ئے سرا میلانک بیت وآئی ئے راہ ئے سر ا اڑاند بیت یا آئی سرابھتام جنت یا آئی ءَ بدبیکار کنت داں آ اوشتے ءِ آماچ بِہ بیت۔
بلوچ جنین کرد ا آگں ما کراچی ئے شھر ئے توکا بہ چارایں۔ گُڑا کراچی ئے ھما میتگ وبازاراں کہ بلوچ مُچی ئے توکا اَنت آ چَہ سرجمیں کراچی آ پدمنتگ تریں چاگر گوشگ وزانگ بنت۔ جنینانی کم اُمری ئے سانگ وبے وانگی ومردیں آدمانی نشہ اوبے روزگاری سوباجنین مجبور اَنت کہ پہ وتیگ ووتی چُکانی لاپ ئے شوھاز ابانگواہا رند چَہ لوگادَربِہ کپ اَنت اومگرب کزا آلوگاں سر بہ بنت۔
اے جنیں کہ پہ معاش یا روزگارا کارخانہ، گدام یا ایزگارانی لوگاں رُپت وروپ و شُشت و شود ئے کاراں کن اَنت ایشاں نَے وتی جند ئے جان سلامتی پرواہ اِنت نَے کہ وتی چکانی وانگ و زانگ وتربیت ئے ۔ چریشی آا تاوان ھمیش اِنت کہ اِے جنین معاشی زلورتانی پیلو کنگا وتی کرد ا وَ پیش دارگا اَنت بلے پَہ وتی جند ا ھچ نَہ اَنت۔
بے وانندگیں یا کم وانندگیں جنینانی مُچی مارا پولیو ئے قطرہ وارینگا ٹولی ٹولی ئے توکاچَہ سداں گیش اشمار یا تعداد اگندگہ کاینت۔ اِے کساں سالیں جنیناں اِنچو ھم زانت نیست کہ چَہ وَتی جند ا جُست بِہ کن اَنت کہ وَھدے ما وَت کسان بیتگ اِیں پَہ ما سالے یک رندے پولیو ئے قطرہ وارینگ بس بیتگ نوں پرچا ما ھما یکیں چُکاھمکروچ پولیو ئے قطرہ وارینگ او آنہی جان سلامتی آتاوان دیگا ایں؟
چوشکہ من بُرز ا تچکا گوشتگ کہ چاگرد ئے جند گچین کنت کہ آنہی مھلوک ئے کار و کرد چے بوھگ لوٹ ایت پمشکا مردینی چاگرد ااَگں مردین وتی کار و کردا الکاپی آمَہ زانت جنین ئے کار وکرد دیمروئی آ گیش مجبوری ئے آماچ بیت۔