ماہ گُل ءِ دُنیا ۔۔۔ مریم سلیمان

’’اگاں بنی آدم ءَ چاریں نیمگا گوں بَزیں دیواراں کسے انگیر بہ کنَت ،آ ئی ءِ اَرواح گیمریتءُ آ ئی ءِ زِردءِ توارپہ دائم بیگواہ بیت۔ بہ گِندئے مئے تہ ءَ ہر یکے یک جتاہیں چاگردے ، راجے ءُ دودمانے ءَ سیادی داریتءُ اگاں مادائم ہمے دیوارانی نیام ءَ وتی زِند ءَ بہ گوْازینیں گُڑا ما ھم چہ تہ ءَ گیمریں، مئے ذہنانی تہ ءِ مارشت بے توار بیان بنَت ءُ مئے زِند چو درچک ءَ چہ سِستگیںھُشکیں تاکے ءِ پیم ءَ وھد ءُ دھر ءِ گردشت ءِ نیام ءَ ریزیت، ءُ بیت کنَت کہ انسان بئیگ ءِ جذبگ ھم مئے تہ ءَ پہ دائم ھلاس بیت۔‘‘
وانگ جاہءَ اُستاد ءِ اے گپّاںھشکناں،ماہ گُل ءِ ذہن ءِ کسانُکیں دُنیاچو بے آسریں آزمان ءِ پیم ءَ ودّان اَت ءُ آ ئی ءِ دِل ءِ تہ ءَ ایلف شفّاق ءِ لبزانکی کارانی بابت ءَ زانگ ءِ مزنیں ھُب ءُ واھگے وَدی بیان اَت، آ ئی ءَ لیک اِت کہ آ ئی ءِ اُستاد ہمے پیم ءَ ایلف ءِ ساچشتی سپر ءِ بابت ءَ گپ جناں بہ بیت ءُ آ بس ہمے جاہ ءَ ننداںھشکناں بہ کنَت۔
’’اے پیمیں مارشتاں چہ بنی آدم ءَ تہنا فکشن ءِ اِزم رکّینت کنَت۔ ایلف اے نہ گُشیت کہ قصّہ ءُ ناول انسانانی نیام ءِ دیریاں نزّ کار اَنت بلے اے الّم گُشیت کہ فکشن ہما چیدگ اِنت کہ اے مردم ءِ ذہن ءِ تہ ءَ لہتیں راہ گِشین اِیت ءُ باز براں ہمے راہ ءَ سَرُک کناں ما سرجم ءَ دگہ دُنیاہے گِند اِیں،کئے زانت بلکیں ہمے دُنیا مارا دوست ھم بہ بیتءُ چہ ہمے راہ ءَ بندات بیت مئے لبزانکی سفر۔‘‘

وانگ جاہ ءِ وھد وَ ھلاس بیت بلے ماہ گُل ءِ ذہن ءِ تہءَ انگت اُستاد ءِ گُشتگیں ہبر گردش کنگ ءَ اِتنت، لوگ ءَ سر بئیگ ءَ گوں آ ئی ءَ وتی بستہ کوٹی ءَ چگل دات ءُ زیت بان ءِ سر ءَ ہما جاہ ءَ شُت ءُ نشِت کہ آ مُدام اُدا تہنا نشتگ ءُ وتی ذہن ءِ جوڑ کُتگیں دُنیا ءِ تہ ءَ وتی جوڑ کُتگیں لہتیں ھیالی کردارانی گوما گپ ءِے کُتگ،اے روچ ءَ آ ئی ءِ جیڑگیءُ گپ جنگی سر ھال ایلف شفاق ءِ لبزانکی کار اِت اَنت۔
1970ءَ فرانس ءَ ودی بیتگیں اے نبشتہ کار بُن اصل ءَ تُرکی ءَ سیادی داریت ۔ آئی ءِ کسانی تُرکی ءَ ابید دگہ بازیں ڈیھاں گوْستگ، اے پیم ءَ آ ئی ءِ رِد ءَ ہما دراہیں جاہاں کہ آئی ءِ کسانی گوْستگ،اُدااگاں یک چیزے کہ آ ئی ءِ ہمسفر بیتگ گُڑا آ آ ئی ءِ ذہنی دُنیا ءِ ھیال ءُ مارشت بیتگ اَنت ۔
پہ ماہ گُل ءَ مستریں جیڑگی ہبر اِش اَت کہ ایلف ءَ ہشت سال ءِ عمر ءَ اوّلی رَند ءَ قصّہ نبشتہ کنگ بندات کُتگ،بلے راستیں وَڑ ءَ ہمے ھیالان ناولءِ دروشم ءَ بیستمی سال ءَ رَند دیم ءَ آؤرتگ وھدے کہ آ استمبل شہر ءَ سر بیتگ ،ہمے وھدءَ آ ئی ءَ وتی نبشتہ کاری گیش کناں کُتگ، مرچی ایلف ءِ چاپ ءُ شنگ بیتگیں چاردہیں کتاب دُنیا ءِ ہر یک ڈیھےءَ وانگ بنَت۔
ماہ گُل ءَ وھدے وتی چم بنَد کُت اَنت،آ ترانگاں کپَت ایلف ءِ یک ناولے ءِ (مہر ءِ چِل قانود2009 )کہ آ ئی ءَ مولانا رومی ءُ شمس تبریزی ءِ قصّہ ءِ سر ءَ بنشتہ کُتگ۔ ماہ گُل ءِ چمّانی دیم ءَ سیزدہمی کَرن ءِ دور ءُ باریگانی عکس چو تامُر ءِ پیم ءَ آ یاں بیت اَنت، سر گوْات ءِ کشّگ ءَ گوں آ ئی ءَ سما بیت کہ آ ئی ءِ چمّانی دیم ءَ چیزے گردشت کنگ ءَ اِنت، آ چی یے اَت یا کہ آ چی اِت اَنت؟ آئی ءِ سر پِر بئیگ ءَ نہ اَت۔ آ ئی ءِ وتی ھیالانی تہ ءَ وَت ءَ ہمے گردشت کنوکیں چیزانی نزیک ءَ روگ ءَ دیست، وَھدے آ اُدا سر بیت آ ئی ءَ دیست کہ بازیں بُرز بالادیں مردیں آدماں اسپیتیں گولیں پوشاک پوش اِتگ ءُ یک دستے جہل ءَ ءُ دومی بُرز ءَ ، سر بُرز ءُ چم آزمان ءِ دیم ءَ سک اِت اَنت اِش ءُ آ گول گولءَ گردشت کناں چیزے وانگ ءَ اِت اَنت۔ ماہ گُل ءِ ھیالانی تہ ءَ آ ہمشانی نیام ءَ اُوشتات ءُ ہمشاں چاراں بیت داں آ ئی ءَ وتی دیم پہ دیم ءَ یک پیر مردے دیست چو بُزرگے ءِ پیم ءَ اَت، آ ئی ءِ کد ءُ بالاد ءُ رواج دُراہ ہما پیم اِت اَنت کہ ماہ گُل ءِ اُستاد ءَ مولانارومی ءِ باروا گُشتگ اَت، ماہ گُل ایلف شفّاق ءِ ہمے گِدار ءِ تہ ءِ دگہ کردار ’’کیمیا‘‘ ءِ ترانگ ءَ کپَت، کیمیا کسانُکیں دانائیں جنکے اَت کہ مولانا ءِ شاگرد اَت بلے مولانا ءَ چو وتی چُک ءِ پیم ءَ رودینتگ اَت ۔بہ گِند ئے ماہ گُل ءِ اُستا د ءَ آ ئی ءَ ایلف ءِ ہمے گدار ءِ ہمے کردار ءِ بابت ءَ ھم گُشتگ اَت ، اے پیم ءَ آ وَت ءَ کیمیا سر پد بیان، مولانا ءِ نزیک ءَ شُت ءُ جُست ئےِ کُت، ’’مولانا ، اے دراہ پرچا چوش گردشت کنَگ ءَ اَنت؟‘‘
مولاناءِ غمیگیں چَم گُشئے کسَے ءِ ودارءَ دَم بُرتگ اِت اَنت،آ ئیءَ سر چِست کُت ءُ آزمان ءِ استالاں چاراں بیت چو کہ ہمے استال آ ئی ءِ چمّانی تہ ءَ ودی بیاں بیت اَنت،آدینکے ءِ پیم ءَ، آ ئی ءَ گُشْت، ’’اے اِزمے ءُ ھُدا ءَ گوں مہِر ءِ پدّر کنگ ءِ ترزے۔۔۔‘‘
’’اے کجام وڑیں مہِر ے کہ مردم تاں دیراں گردشت بہ کنَت، مولانا؟‘‘ماہ گُل ءَ آہان ءَ چاراں جُست کُت۔
’’وَت ءَ جُست مہ کن کہ ترا چی پیمیں مہر پکار اِنت، ارواحی یا مادی، ھُدائی یا دُنیائی ، روبرکتی یا روایرشُتی۔تپاوت تہنا گیشتریں تپاوتانی نیمگ ءَ بَر اَنت۔ مہر ءَ ڈس ءُ نشاں نیست، اے ہمیش اِنت کہ ہمیش اِنت، پہک ءُ سادگ۔ مہر زِند ءِ آپ اِنت ءُ مہر کنوک آس ءِ ارواح اِنت! اے ابرم جتا زانگ دَنت وَھدے آس گوں آپ ءَ مہِر کنَت۔‘‘
مولانا ءِ اے گپّاں ءُ آ ئی ءِ بے تواریں ءُ غمیگیں چمّاں ماہ گُل ءِ سر ءَ مزنیں اثرے دوْر دات، آ چہ وَتی گوستگیں دُنیا ءَ دراتک ءُ پدا وتی استیں دُنیا ءَ سر بیت ءُ جیڑ اِت ئےِ کہ آ ئی ءَ پہک ہمے گپ وتی اُستاد ءِ دَپ ءَ اشکتگ اِت اَنت کہ ہمے پیم ایلف ءَ وتی یک کتابے ءِ تہ ءَ ھم نبشتہ کُتگ۔
آ پدا ترانگ ءَ کپَت ایلف ءِ زِند ءِ کہ آوتی زِند ءَ چو سوفیانی گردشت ءِ پیم ءَ یک گردشتے سرپد بیت کہ آ ئی ءَ ہچ آسر نیست، بلے اے گردشت ءِ تہ ءَ آ ئی ءِ زِند ءِ یک بہرے مُدام چو خانہ بدوشے ءِ پیم اِنت کہ دُنیا ءِ کُنڈ کُنڈءَ تریت بلے دومی بہَرچو مُہر ءُ مُہکمی ءَ گوں وتی ہنکین تُرکی ءِ شہر استمبُل ءَ مِہر کنَت ءُ پہ دائم ہمود ا اوشتاتگ۔ یک چیزے کہ ایلف نہ منّیت ، آ ’’پجّاری سیاست‘‘یا کہ identity politics اِنت۔ آ گُشیت کہ وھدے آ ئی ءِ اوّلی گِدارامریکہ ءَ چاپ ءُ شنگ بیتگ گُڑا یک نبشتہ کارے ءَ گُشتگ اَت ’’ من ءَ تئی نبشتانک دوست وَبیتگ بلے بہ گِندئے تو اے دگہ ترزے ءَ نبشتہ بہ کُتیں گُڑا شر تِر اَت۔‘‘ نی ایلف ءِ جُست چہ آ ئی ءَ ہمش اَت کہ اے گپ ءِ مقصد چی اَت، آ نبشتہ کار ءَ ہمے گوُشْت کہ بِچار تو وتی گِدار ءِ تہ ءَ اسپینی، لاطینی ءُ دگہ بازیں کردار مان کُتگ بلے ترُک مان نہ کُتگ۔
ماہ گُل وتی اُستاد ءِ ہمے گپ ءِ ترانگ ءَ کپَت کہ ایلف ءَ ہما نبشتہ کار ءِ ہمے گپّ ءِ پسّو اے پیم ءَ داتگ کہ وتی دیمترءِ یک گِدارے ءِ تہ ءَ ھم تُرک کردارے مان نہ کُتگ، تا کہ ہما نبشتہ کار پدا چہ ایلف ءِ نبشتانک ءَ دلگراں بہ بیتءُ ایلف ءَ ھم ہمے لوٹ اِتگ، پرچا کہ آ گُشیت ’’روبرکتی نیمگ ءِ نبشتہ کاران ءَ مُدا م آہانی جاہ ءُ ہلک ،راج ءُ دودمان ءِ نُمائیندگ ءِ پیم ءَ چارگ بیت، آ ہانی پچار شوہازگ بیت ءُ پدا نوکیں تخلیق ءُ ساچشتی کارانی ذمہ گُشئے روایرشُتی نیمگ ءِ نبشتہ کاران ءَ دئیگ بیتگ، بلے من اے چیز ءِ ھلاسی ءِ لوٹوکاں۔‘‘
ماہ گُل تاں دیراں یکیں جاہ ءَ نِندگ ءَ دم بُرت ، آ پاد اتک ءُ آزمان ءَ بستگیں نوْداں چاراں بیت ءُ ایلف ءِ دگہ ازمی گپّے ءِ ترانگ ءَ کپَت ، ’’اے ابرم ءَ ساہ مان اِنت۔ ہر یک چیزے ءُ ہر یک مردمے گوں دومی ءَ یک ظاہر نہ بیوکیں قصہانی ماہورے ءِ کُمک ءَ ہمگرنچ اِنت۔ بِلّے کہ اگاں ما چہ اے گپءَ سہیگیں یا نہ، بلے ما دراہ گوں یکے دومی ءَ پہ دائم یک ھاموشیں ھلوتے ءِ تہ ءَ ایں۔‘‘