واجہ مولانا خیر محمد ندویؒ ۔۔۔ جمال عبدالناصر دھانی ۔ ندوی

بابائے بلوچی

بابائے بلوچی واجہ مولانا خیر محمد ندویؒ ءِ سرجمیں زند پہ بلوچ راج ءَ علمی میدانا دیم ءَ برگ ءُ راج ءَ علم دَر برگ ءِ سکین دیگ ءَ گوستگ

بابائے بلوچی واجہ خیر محمد ندوی ؒ 1909ء ماں گوادر ا ودی بوتگ، واجہ ءِ آریپیں پتہ نام سید محمد بیتگ۔ واجہ ندوی صاحبا وتی بنداتی وانگ و زانگ چہ مدرسہ مظہر العلوم کھڈہ ، لیاری ءَ در بُرتگ، پہ گیشیں وانگ وزانگ ءَ واجہ 1926ءَ ہندوستان ءِ نام آوریں مدرسہ ندوۃ العلما لکھنو ءَ شُتگ او چہ اودا عالمی ءِ سَنَد گِپتگ ءُ واجہ مولانا خیرمحمد ندوی ءِ ناما معروف بوتگ۔ چہ ندوۃ العلما ءَ فارغ بیگ ءَ رند پہ عصری تعلیم ءِ وانگ ءَ چہ بمبی بورڈ ا میڑک پاس کُت ءُ واجہ پدا لیاری ءَ واتر بوت او گوں درس ءُ تدریسا ہمگرنچ بوت۔
واجہ ءَ چہ لیاری کراچی ءَ ’’ ینگ بلوچستان‘‘ ءِ نام ءَ اردو زبانا یک تاکبندے چاپ ءُ شِنگ کُت۔
پاکستان ءِ جوڑ بیگ ءَ رند واجہ ندوی صاحبالھتیں ہم خیالیں دوست ءُ ہمبلانی ہمرائی ءَ ’’ بلوچی ایجوکیشنل سوسائٹی‘‘ ءِ نام ءَ یک گلے جوڑ کُت ءُ چہ حکومت پاکستانا رجسٹرڈ کنائینت، ءُُ بلوچ راج ءِ ورناہاں چہ علم ءُ زانشا رُژنا سپادہ دار کنگ ءِ حاترا لیاری کراچی ءَ 1949ء اولی ’’ بلوچ پرائمری اسکول‘‘ بِندات کُت ءُ بلوچ زھگاں وانگ ءُ زانگ ءُُ تعلیم ءِ نیمگ ءَ سِکین دات ۔
واجہ ندوی صاحبابلوچ پرائمری اسکول ءَ رند ۱۹۶۲ ء بلوچ سیکینڈری اسکول ءِ بِندات کُت ءُ بلوچ زھگاں داں میٹرک ءَ علم ءِ در برگ ءِ آسراتی رس اِت۔
بلوچ زھگانی علم ءِ میدانا دیمروئی دَیگ ءِ حاترا واجہ ندوی صاحبا شپ روچ جُہد ءُ محنت کُت ءُ بلوچ سیکینڈری اسکول ءَ رند 1966 ء بلوچ انٹر میڈیٹ کالج ءِ بِندات کُت ءُ بلوچ زھگاں لیاری ءِ تہا داں انٹر میڈیٹ تعلیم ءِ در برگ ءِ آسراتی رس اِت ءُ ہزارانی کِساسابلوچ زھگاں لیاری ءِ تہا داں انٹرمیڈیٹ تعلیم در بُرتگ کہ بازیں ڈاکٹر، انجینیر ، وکیل، سیاستدان ءُ بیوپاری بوت انت۔
واجہ ندوی صاحبا 1951 ء دنیا ءِ اولی بلوچی ماہتاک ’’ اومان‘‘ ءِ نام ءَ چاپ ءُ شنگ کُت ءُ بلوچی زبان نبشتانکی دروشم ءَ راج ءِ دیم ءَ پیش کُت۔
ماہتاک اومان ءِ چاپ ءُ شنگ بیگ ءَ رند بلوچ راج ءِ تہا بلوچی زبان ءِ وانگ ءِ حُب ءُ واھگ ودی بُوت ءُ ھزارانی کساسا بلوچ ادیب شاعر ءُ نبشتہ کار پیدا بوت انت، داں دوازدہ سال اے ماہتاک چاپ ءُ شنگ بوت ءُ لھتیں نگیگیں جاورانی سببا1962ء اے ماہتاک ءِ چاپ ءُ شنگ بند بوت۔
واجہ خیر محمد ندوی ءَ بلوچ ایجوکیشنل ساسائٹی ءَ پلیٹ فارم ءَ چہ حکومتا لوٹ کُت کہ کراچی ءِ تہا باز بلوچ نِشتگ ءُ آباد انت پمیشکہ چہ ریڈیو پاکستان کراچی ءَ بلوچی زبانا ھم وھد دیگ بہ بیت، ءُ بلوچی مراگش بِندات کنگ بہ بنت، واجہ ءِ جہد ءُ محنت ءُ مزنیں تکانسری ءَ رند اولی برا 25 دسمبر 1949ء بلوچی زبان ءِ تہا مراگش چہ ریڈیو پاکستان کراچی ءِ شنگ بیگ بندات بوت ءُ واجہ ندوی صاحب بلوچی مراگشانی کارمستر جوڑ بوت۔
1955ء واجہ خیر محمد ندوی ءَ لیاری گبول پارک ءَ یک بلوچی مشاعرے ءِ مراگش برجم داشت ءُ ایشی ءِ تہا ھما وھد ءِ وزیر اطلاعات واجہ پیر علی راشدی پاگواجہ کُت ءُ دیوان ءِ تہا واجہ خیر محمد ندوی ءَ گُشتانک دیانا وزیر اطلاعات و نشریات ءِ دیم ءَ ھمے لوٹ ایر کُت کہ بلوچی زبان ءِ مراگش چہ کوئٹہ ریڈیو ءَ ھم بندات کنگ بہ بنت، ءُ واجہ خیر محمد ندوی ءِ اے لوٹ حکومتا قبول کُت ءُ چیزے مُدّتا رند بلوچی مراگش چہ کوئٹہ ریڈیو ءَ بُنگیج کنگ بیت انت۔
1972 ء حکومت ءَ بلوچ سیکینڈری اسکول ءُ کالج وتی دستا کُت انت ءُ واجہ مدرسہ تعلیم الاسلام مواچ گوٹھ ءَ گوں درس تدریس ءَ ہمگرنچ بوت۔
1978ء بابائے بلوچی ءَ دومی ماہتاک ’’سوغات‘‘ بلوچی ءِ نام ءَ چاپ ءُ شنگ کنگ بِندات کُت کہ واجہ ندوی صاحب ءِ داں گُڈّی روچاں چاپ ءُ شنگ بیگ ءَ ات۔
بلوچی زبان ءِ تہا قرآن پاک ءِ اولی رجانک واجہ مولانا قاضی عبدالصمد سربازی صاحبا نبشتہ کنگ بِندات کُتگ ات بلئے واجہ ءِ زند ءَ باز وفا نہ کُت ءُ واجہ قاضی عبدالصمد سربازی صاحبا وتی زِند ءِ تہا قرآن پاک نوزدہ سپارگانی رجانک ءُ اولی سیپارگ ءِ تفسیر نبشتہ کُتگ ات کہ چہ اے کوڑئیں دنیا ءَ وتی آخرت ءِ سفر ءَ رھادگ گپت، واجہ ندوی صاحب کہ واجہ قاضی عبدالصمد سربازی ءِ ہم زامات ہم بیتگ (بزاں دوئینانی لوگ بانُک حقیگیں گُہار بیتگ انت) آنہیا اے حبر درد بیت کہ بلوچ راج ءَ سرجمین قرآن پاک ءِ رجانک ءُ تفسیر چاپ ءُ شنگ بہ بیتین ات گڑا باز جوانیں کارے بیتگ ات بلے قاضی صاحباسرجم کُت نہ کت ، گڑا ھمے گراں قدریں کار بابائے بلوچی واجہ ندوی صاحبا وتی دستا زُرت ءُ قرآن پاک ءِ پشت کپتگیں یازدہ سیپارگانی بلوچی رجانک ءُ بیست نُھ سیپارگی تفسیر گوں مزنیں محنت ءُ تکانسری ءَ رند سرجم کُت ءُ بلوچ راج ءَ یک ٹیکی یے دات ءُ بلوچی زبان ہم ھما زُبانی رِد ءَ اوشتارینت کہ آیانی تہا قرآن پاک ءِ رجانک ءُ تفسیر نبشتہ کنگ بیتگ انت، واجہ ندوی صاحب ءِ ھمے جُہد محنتانی برورد ءَ حکومت پاکستانا واجہ ندوی صاحب اسلام آباد ءَ لوٹائینت ءُ سن ہجرہ ءِ ایوارڈ ءِ داد بخش اِت۔
بابائے بلوچی واجہ خیر محمد ندوی ءَ بلوچ راج ءَ علمی میدانا دیم برگ ءَ ابید بلوچی زبان ءِ دیمروئی ءُ ترقی دیگ ءَ مزنیں جُہد ءُ محنت کُتگ، واجہ ءِ جُہد ءُ محنتانی برورد ءَ بلوچی لبزانک ءَ جوانیں نبشتہ کار ءُ شاعر پیداک بوتگ انت، واجہ ندوی صاحب یک علمی ءُ ادبی شخصیتا ابید ذاتی بستار ءَ یک خُدا دوست، دین دوست، راج دوست، علم دوست ، لبزانک دوست ءُ دل پہکیں واجکارے بوتگ، ءُ مُدام واجہ ءِ دل ءَ وتی راج ءِ بے علمی ءُ پد منتگی ءِ درد بوتگ۔
واجہ ندوی صاحب ءِ گُشگ انت کہ وھدے ما چہ ریڈیو پاکستان کراچی ءَ بلوچی مراگشانی بندات کنگ ءِ لوٹ کُت گڑا ریڈیو پاکستان ءِ ڈائریکٹرا منا گُشت: ندوی صاحب تو چہ ریڈیو پاکستانا بلوچی مراگشانی بِندات کنگ ءِ لوٹ وَ کنگ ءَ ئے، یک گپّے بزان کہ اے ریڈیو ءِ لاپ سک مزن ءُ پراہ انت آیا شُمئے گورا اینچو علمی ءُ ادبی مواد است کہ شُما ایشی ءِ لاپا پُر کُت بہ کن ات، واجہ ندوی صاحب گُش اِیت کہ ریڈیو پاکستان ءِ ڈائریکٹر ءِ اے گپاں گُش ئے منا چِینڈکے پاتک ءُ من فکرے ءَ کپتاں کہ ریڈیو ءِ لاپ ءِ پُر کنگ ءَ بازیں علمی ءُ ادبی مواد ءِ ضرورت کپ ایت ءُ من سَدِّک بوتگاں کہ بلوچی زبان ءِ تہا بازیں بلوچی ادیب ءُ شاعر است انت کہ بلوچی نبشتہ کن انت بلئے آیانی گورا چُشیں پلیٹ فارم ءُ جاہے نیست کہ بلوچی ادیب ءُ شاعر وتی نبشتانک ءُ شعراں چاپ ءُ شنگ کُت بہ کن انتءُ بلوچ راج ءِ دستا بہ کپ انت ءُ وانگ بہ بنت، گڑا چہ ہمدا من فکر کُت کہ بلوچی زبانا یک ماہتاکے چاپ ءُ شنگ کنگ بہ بیت تاکہ بلوچ نبشتہ کاراں یک پلیٹ فارمے بہ رس ایت ءُ وتی نبشتگیں مواد ءُ شعراں چاپ ءُ شنگ کُت بہ کن انت ءُ بلوچ راج ایشاں بہ وان ایت ءُ آیاں ہم بلوچی نبشتہ کنگ ءِ سکین بہ رس ایت، ءُ اے وڑ کنگ ءَ بلوچی زبان و ادب ءِ دیمروئی ہم بیت ءُ پہ ریڈیو ءَ بلوچی مراگشاں مارا بازیں موادیں ہم دست کپ ایت کہ ما ایشاں ریڈیو ءَ ونت کنیں ءُ بلوچ راج ءَ ایشانی بابتا جوانیں سرپدی یے ہم رس ایت، گڑا اے وڑا من فکر کُت کہ یک بلوچی ماہتاکے چاپ ءُ شنگ کنگ لوٹ ایت۔
ما گوں وتی ہم شؤر ءُ ہم خیالیں دوست ءُ سنگتاں گپ ءُ تران کُت ءُ بلوچ ایجوکیشنل سوسائٹی کہ بلوچ راج ءَ علمی میدانا دیم ءَ برگ ءِ جُہد کنگ ءَ انت، ہمیشی ءِ چیر دستی ءَ ما پہ بلوچی زبان و ادب ءِ دیمروئی ءِ گام ءَ چست کُت ءُ دنیا ءِ اولی بلوچی ماہتاک ’’ اومان‘‘ چاپ ءُ شنگ کُت، ءُ مروچی ما گِندیں کہ بلوچ راج ءِ تہا ہزارانی کساس ءَ بلوچی نبشتہ کار ءُ شاعر است انت۔
ماہتاک بلوچی ءِ شونکار واجہ عبدالواحد بندیگ دسمبر 2000ء ءَ وتی ماہتاک ’’بلوچی‘‘ ءِ تہا بابائے بلوچی واجہ خیرمحمد ندوی صاحب ءِ بابتا نبشتہ کنت کہ واجہ حُدا ءَ اگہ بلوچ راج ءِ ھر میتگ ءُ شہر ءَ یک واجہ ندوی صاحبے پیداک بہ کُتیں کہ راج ءِ علمی ءُ لبزانکی میدان ءَ ھمے وڑ ءَ راہشونی اِش بہ کتیں ءُ آیانی دل ءَ راج ءِ بے علمی ءُ پد منتگی ءِ درد ھمے وڑ ءَ بہ بوتیں کہ واجہ ندوی صاحب ءِ دل ءَ بوتگ گڑا مروچی بلوچ راج اینچو پُشت ءَ پَشت نہ کپتگ ات۔
بابائے بلوچی ءَ وتی ادبی دور ءُ زمانگ ءَ بازیں کتاب نبشتہ کُتگ انت کہ آیانی لڑ چُش اِنت
۱ ۔ بلوچی اردو بول چال ۲ ۔ بلوچی اولی قاعدہ ۳ ۔ بلوچی ءِ دومی قاعدہ ۴ ۔ کچکول ۵ ۔ حنفی نماز ۶ ۔ قرآن پاک ءِ بلوچی رجانک ءُ تفسیر ۷ ۔ عملانی فضیلتاں (فضائل اعمال بلوچی) ۸ ۔ اُستاد ءِ ادب ۹ ۔ اخلاق ءِ گُلدان
واجہ ندوی صاحباگوں ردانک نویسی ءَ ابید گوں بلوچی لچّہ کاری ءِ ہم باز مئیل بیتگ، آنہی نبشتگیں گیشتریں لچّہ سہڑا ءُ وزبت ءِ دروشم ءَ انت، ءُ پہ وتی ماتیں وطن ءَ بابائے بلوچی ءِ بے دَروریں شعر پِر بستگ، واجہ ءِ یک بلوچی شعرے ’’وطن‘‘ ءِ نام ءَ کہ ماہتاک سوغات کراچی ءَ چاپ ءُ شنگ بیتگ پہ وانوکاں ندر انت۔
وطن وطن منی جان وطن
وطن منی جُلگہیں شان وطن

وطن منی دوستناکیں وطن
وطن منی براہناکیں وطن

وطن منی غازیانی وطن
وطن منی سرمچارانی وطن

تئی ریز ءُ کلّگ ءُ کنڈگ منا
چو ساہ ءَ عزیز انت اَے وطن
دژمن تئی بِہ بات مُدام رزواہ
چہ حُکم ءَ ربّ ذوالجلال وطن

بخت یار بات گوں ترا مُدام
جکسات جہانا تئی شان وطن

مُدام شالا باتئے سر سبز وطن
بزّگی مَہ گِندات ئے اَے وطن

نادر کنت چُش درشان واھَگ ءَ
بات مُدام منی وش حال وطن