پابلو نِیرودا ۔۔۔ اسحاق خاموشؔ

دُنیا ئے بازیں مُلکانی تہا آشوب اتکگ اَنت ، بلئے لہتے انچیں آشوب اتکگ اَنت کہ آھاں مہلوکئے گرو ھیالانی تہا آشوب آؤرتگ ۔ ھمے رنگ ءَ دُنیا راجدپتر شائری ءَ ہر دؤر ءُُ زمانگ ءَ وتی نمیرانیں نکش گیدی ءِ دِلبندءِ سرا انچُش تالان کُتگ اَنت کہ سال ءُُ کرن گوز اَنت ، روچ پہ روچ ھمے نکش نوک بُوھان بنت۔
یک انچیں آشوبی ءُُ مہرانکی شائرے پابلو نیرودا اِنت۔چلی ءِ نامداریں آشوبی ءُُ مہرانکی شائر پابلو نرودا ءِ لچّہانی تہا دُنیا ءِ ھمک مزّورو بزگر ءِ زِند ءِ ھمک تَک گِندگ کئیت۔واری ءُُ دِرتہ پُچّی ءُُ زُلم ءُُ جَور ءِ راستیں عکس نیروداءِ لچّہانی تہا گِندگ بُوت کن اَنت۔
ھمے سَوب اِنت کہ لاطینی امریکہ ءِ ریاست چلی ءِ اے آشوبی شائراوتی لچّہ ’’پاورٹی‘‘ءِ تہاوھدے زوراک ءُُ واکداراناھکّل اِتگ ،گُڑا دُنیا ءِ تہا نشتگیں ھمک دِرتہ پُچّ ءُُ بزگر اھمے ماراِتگ کہ آئی ءِ گُنگیں زُبانا دِگہ ساھے مان بُوتگ۔پابلو نرود12 جولائی1904ءَ ودی بُوتگ اَت کہ آئی ءِ بُنکی نام نیفتلی ریکارڈو ریئس بَسؤیلتو اَت بلئے آنہیا وتی نام پابلو نرودا پہ وتاوت گچین کُت۔آئی ءِ نام چلی ءِ ھما شاعرنی سرپا ھَوار اِنت کہ آئرا نوبیل انعام ھم دَیگ بُوتگ اَت۔آئی ءَ ماں 1950’’ انترنیشنل پِیس پرائز‘‘ءُ 1974 ’’نوبل پرائز اِن لٹریچر ‘‘دَیگ بُوت۔آئی ءَ لیکہی ءُُ مہرانکی شائری کِشک پہ وتا گچین کُتگ اَت ۔آ کمیونسٹ پارٹی ءِ باسک ءُُ سروک سیلواڈورءِ منّوکے اَت ءُُ کمیونسٹ پارٹی چلی ءَ آئرا وتی صدارتی اُمیدوار اوں نامینتگ اَت۔چونائی ءَ آئی ءِ لیکہی ءُُ مہرانکی شائری ماں ہسپانوی زُبانااَنت ۔بلئے دُنُیا ءِ بازیں زُبانانی تہا رجانک کنگ بُوتگ اَنت اِشانی تہا انگریزی ، ہندی ءُُ اردو ھم ھَوار اَنت…. ۔۱۹۲۴ءَ نیروداءِ دومی کتاب ’’20پوئمز اینڈ آسانگ آف ڈیسپئیر‘‘شِنگ ءُُ تالان بُوت۔آ وھدی مردُم پہ مہرانکی شائری ءَ ھُبدارنہ اِتنت ۔نیرودا ءِ لچّہ The Saddest Linesءِ لہتے بند بچار اِت:
’’مُحبت ءِ عُمر چینچو کسان اِنت
ءُُ بیھال کنگ چونیں دراجکشّیں سفرے
ھؤ اگاں اے گُڈّی درد بہ بیت
کہ آئی ءَ منا بکشاتگ‘‘
نیرودا ءَ وتی لچّہانی تہا چہر ءُُ شُبینانانی گچین گوں باز نازُرکی ءَ کُتگ ۔ھمے سَوب اِنت کہ آئرا نوکیں مہرانکی شائریءِ جَہگیر لیکھگ بیت۔کولمبیا ءِ نامدارین ناولسٹ گبرئیل گارشیا مارکیز ءَ یکرندے گُشتگ اَت کہ ’’نیرودا بیستُمی کرن ءِ مستریں شائر اِنت‘‘۔ بلئے یک نیمگے شرگداراں اے ھم گوشتگ کہ نیرودا ءِ لچّہاں ، بِندات وَ است ، بلئے آھانی آسر زانگ نہ بیت۔آئی ءِ لچّہ وتی لچّہی سفر ءَ سرکُت نہ کن انت۔
وھدے11ستمبر1973ءَ ماں چلی ءَ زورشاہ آگسٹوپنوشے(آگسٹو پنوشے ھما مرد اَت کہ گُشتگ اِت ئےِ کہ اے دِیار ءَ چُشیں درچکی تاکے نیست کہ چہ منی اجازہ ءَ اَبید بُہ سُریت) چلی ءِ لَشکرا سی آئی اے ءِ کُمک ءَ وتی مُلک ءِ صدرآلاندےءِ گچینی سوشلسٹ حکومت ءِ تھت چپّی کُت ءُُ آلاندے تِیر آماچ کُت ءُُ شپ ءِ نیم ءَ یک گُمنامیں جاگہے ءَ کلّ کُت ،ءُُ کُلّیں واک وتی دستا زُرت اَنت تہ ھمے روچاں پابلو ماں فرانسا وتی مُلک ءِ سفیر اَتءُُ وتی شُومک ءِ نادراھی ءِ اِلاج ءِ ھاترا وتی مُلک ءَ اتکگ اَت۔آ ماں سان تیاگو ءِ یک نادراہ جاھے ءَ اَت۔آگسٹوپنوشےءِ مُلکءِ دزگِیریءِ دوازدہ روچ ءَ رند نیرودا بیران بُوت۔مَرگ ءَ چہ پیسر نیرودا وتی زِندھال ءَ نبشتہ کنگ ءَ اَتءُُ ھمے دوازدھیں روچانی تہا آئی ءَ وتی زِند ھال سرجم کُتگ اَت۔وتی زِند ھال ءِ گُڈسرءَ آئی ءَ جنرل پنوشےءِ زورگِیری ءِ کِرد اسکّ ایر جَتَگ اَت۔پابلو نیرودا ءِ نبشتگیں زِندھال The Dreamerءَ اگاں کسے بوان ایت تہ الّم ءَ اے ماریت کہ اگاں کسے جوانیں واب دیست نہ کنت تہ ٓآ ھچبر آشوبی یے بُوت نہ کنت۔چیا کہ آشوب یک سیاسی پندلے ءِ نام نہ اِنت،آشوب لس مہلوک ءَ چہ گرانیں وابا پاد کنت۔پابُلو نیرودا اسل ءَ وابانی جہانا سئیل کنوکیں شائرے ات۔آئی ءَ گوں واباں مہر اَت، آئی ءَ وتی واب شئیرانی دروشم ءَ نبشتہ کُت اَنت۔آئی ءَ انچیں چاگردے ءِ واھش داشت کہ آئی ءِ تہا بنیادم آجوئیں زِندے گوازینت بکنت۔چلی ءِ آشوب دُنیا ءِ ایمن تریں آشوب ات کہ ابید چہ تُپنگ ءِ زور اَتک ءُُ اے آشوب یک شائرے ءِ قلم ءَ آؤرتگ اَت۔
بلئے وھدے جنرل پنوشے10 اکتوبر 2008ءَ ماں لندن ءَ دزگِیر کنگ بُوت ،تہ چرائی ءَ پد بازیں نوکیں ءُُ دِگہ دِگہ رنگے کسّہ دیما آھان بُوت اَنت۔چو وَ پابلو نیرودا 23ستمبر1973ءَ بیران بُوتگ اَت ءُُ آئی ءِ کہول ءِ گُشگ اَت کہ مرگ ءِ سَوب کینسر ءِ نادْراھی بُوتگ ،بلئے اے ڈوبہ ھم جَنَگ بُوتگ اَت کہ آئرا زَھر دَیگ بُوتگ اَت۔2011 ءَ چلی ءِ آمید گِسا نیرودا ءِ کبر ءِ پَچ کنگ ءِ پَرمان دات۔ایشی ءِ مکسد ھمے گپّ ءِ پُرسپول کنَگ اَت کہ آئی ءَ زَھر دَیگ بُوتگ اَت یا اگاں ناںآئی ءِ مَرگ ءِ سَوب کینسر بُوتگ۔نیرودا ءِ آشوبی پِگر آئی ءِ مَرگ ءَ پد ھم زِندگ اِنت۔