پیپلز ھسٹری آف بلوچستان (تاکبند ۳)

اولی بھر

دکتور شاہ محمد مری ءِ کتابی سلسلہ ءِ سیمی تاک ءِ چمشانک پہ شُما ندر اِنت من جھد کناں کے اے بری چمشانک باز دراج مبیت بلے ھما ارزشتی سرھال کپ راج ءِ دیم ءَ آرگ بہ بنت ھمیشانی سر ءَ گپ کن اَنت-

“قبائلی ءُ فیوڈل عہد” سَے بھر ءِ تہ ءَ اِنت اولی بھر ءِ تہ ءَ قبیلہ، قبیلہ ءِ تنظیمی چست ءُ ایری، قبائلی جنگ معیشت ءُ قبائلی ءُ علاقائی اتھاد، ءِ سر ءَ گپ بیت دومی بھر ” مال داری” ءِ سر ءُ گُڈی ءُ سیمی بھر “بلوچ زراعت” (زمینداری) ءِ سر ءَ گوں تفصیل ءَ گپ بیت-

قبائل ءُ جاگیرداری اھد ءِ وانگ ءَ رند من ءَ انچو سما بوت کہ بلوچ ءُ بلوچستان ءِ بابت انگت باز سک باز چیریں یا پوشیدہ راز ھست انت کہ کسان کسانیں چیزانی تہ ءَ یانکہ پُشت ءَ چیر ترتّگ ات بلے دکتور شاہ محمد مری ساھب ءَ ھمے چیریں ءُ نایابیں راز ءُ ٹوٹکہ یا سِپّت دیم ءَ آرتگ اَنت ءُ چُشکہ اولی رند اِنت گندگ بوھگ ءَ اَنت پمیشکا اول سرا سمجھا نیا اَنت-

اے کتاب ءِ بندات چہ “قبیلہ” ءِ بنیاد ءَ بیت بزاں “نفر” ءُ ھمے نپر ات کہ بلوچستان ءِ تہ ءَ یک عھدے ءِ واوھند بیت نپر یک چاگردے جوڑ کنت ءُ پد ءَ “لوگ” ءِ جوڑ کنت لوکگ توک ءَ ھمے نپر بنت بلے لھتے”جنین” بنت ءُ لھتے “چُک” بنت نوں-

ھمے پیمیں دیم ءَ کیت ” خاندان” ءُ فیملی جوڑ بنت بلوچ چاگرد دیم پی “پت” ءِ نیمگ ءَ اولاد روان کنت ءُ بزاں تئی “اسٹیٹس، پوزیشن، اتھارٹی” سجئیں پت ءِ (کتاب ءِ تہ ءَ پث نبشتہ اِنت) داتگیں داد اَنت ۔

بلوچ ءِ خاندانی درجات ءُ سیاد وارسی نام پہ بلوچاں چیر نہ اَنت ہمیشکا من نبشتہ کنگ ءَ نہ یاں ایشاں (بزانکہ ناکو، تری، پیروک، بلّوک، نماسگ کڈاسگ، ایندگہ باز) ہمے پیم ءَ خاندان ءَ در کیت “ٹکر” ہمے پیم بازیں خاندانی ٹکر کہ یک جاہ بنت جوڑبیت “قبیلہ”-

قبائل یا قبیلہ ءِ اول ءُ مستریں ذمہ داری ھمیش اِنت کہ وتی باسک یا نظام ءِ دفاع ءَ بہ کنت اگاں یک قبیلہ ءِ وتی قبائل ءِ مردماں تحفظ دات مکنت وتی کلچر ءَ داشت مکنت وتی نند ءُ نیادے رھبنداں گیشینت مکنت گڑا ھلاس بیت یانکہ دیگہ قبائلانی توکا ھور بیت بزانکہ ضم بیت دکتور ساھب ءَ وتی اے کتابے بندات ءَ جھد کُرتگ کہ بگیشینیت چہ نپر ءَ بگر تا یک راج ءِ جوڑ بوگ ءِ بلوچ پروسس چوں بوتگ ءُ کجام تیزی ءُ سُستیاں گوں گوستگ یا چینچو پروشت ءُ پروشانی رند ٹھیتگ چو دیگہ بازیں کتابانی پیم ءَ اے کتابے ھوں ارزشت پہ بلوچاں سک باز اِنت ءُ ایشی ہم ہموک لبز گوہر قیمتی اَنت-

قبائلی ڈھانچہ ءَ چہ بگندے سک کم مردم واقف بہ بیت بلے من کسانیں چمشانکے دیاں ایشی ءِ سر ءَ دکتور گُشیت کہ “قبیلہ ءِ ہیرارکی سسٹم چو خاندان ءِ ہیرارکی سسٹم ءِ پیم ءَ اِنت”  بزاں فرد ءِ سر ءَ اوشتوکیں ءُ برجمیں وھود ءَ گوش اَنت بُرز بُرزا نندوک بیت “پیر مرد” بزنکہ “سردار” ءُ اے نظام ءِ تہ ءَ سجئیں یک برابر نہ اَنت ارکسی قبائلی اسٹیٹس یکے دومی ءَ چے مستر ءُ کستر اَنت ہمیشرا گُشاں ہیرارکی سسٹم کہ یک نپرے چے دومی ءَ مستر ءُ تاقتور بہ بیت-

بلے من تہنا ھمے قبائلی اسٹریکچرے تہ ءَ مستر یانکے تاکتوریں مردمانی عھدہ یا ناماں نبشتہ کناں پیر مرد ( پیر مڑد) ءَ پد بیت “وڈیرہ” ءُ وڈیرہ وتی قبائل ءِ تہ ءَ کسانیں” ٹُکر “ءِ ئے مستر بیت کسان کسانیں فیصلہ ءُ کنت جنگانی وھداں وتی ٹکر ءَ چے مردم ءُ گچین کنت “سردار” ( سڑدار) اسل ءَ تمن یا تومان چنگیز خان ءِ لشکر ءِ تہ ءَ دہ ھزار مردمانی جنگی گروہ ءَ را گُشگ بوتگ ءُ ھمے تمندار ءَ چے درکپتگیں لبزے قبائلی ہیرارکی ءِ بُرز بُرزا نند ایت سردار ءُ ایشی ءِ مٹ دگہ کس نیست قبیلہ ءِ تہ ءَ سردار وتی جنک ءَ باید کہ دیگہ سردارے ءِ بچک ءَ گوں آروس بہ دنت سردارانی وتی جیل بوتگ اَنت انگریزانی (سنڈیمن) جوڑ کُتگیں لیویز فورس ھوں سردات ءِ حفاظتی دستہ ءِ بوتگ و انگت ھست اِنت سردار ءِ عزت ءُ شرپ ارکس ءَ کنگی بوتگ ءُ انگت ھست اِنت جاگھے ھور کنگی بوتگ گڑا سردار ءَ بزگانی پیا پوشاک پوشیتگ ءُ زمین جوتگ اَنت گڑا ھور بوتگ سردار ءِ مِرگ ءَ رند سردار ءِ بچ سردار بیت اے کتاب ءِ تہ ءَ سرداری وجود ءِ سر ءَ لھتے پیر ءُ دریوشی کسہ ءُ نبشتہ کُتگ کہ “گزینی کہ مری قبیلہ ءِ سرداری تحافہ اِنت ایشانی سردار یک گزّ ءِ شیر میچینتگ” سردارانی دستار بندی ءِ وھداں درویش ءُ روحانی ہستی ءَ نی موجودگی لازمی بوتگ ہمے پیم ( بگٹی سردارے دستار بندی ءِ یک کسانیں کسہ ءِ ھم نبشتہ اِنت ) یعنی بلوچ ءِ سرداری نظام ارچ لحاظ ءَ مذہبی ءُ روحانی مدت ءِ پُشت ءَ دیم ءَ روگ ءَ انت کسہ مختصر ” بلوچستان ءِ تہ ءَ قبیلہ ءِ متلب سردار ءِ دستہ گوں مضبوطی ءَ گوں گرہن داتگیں گروپ-

بلوچ ءِ لھتے قبائل دکتور ءَ “انفرادی قبائل” ءِ نام داتگ اَنت ءُ بلوچ ءِ ہمے “من” ءَ بلوچ سک تاوان داتگ “من ، منی قبیلہ، منی پیروک” اگاں ھمے “من” گندے “ما” بوتیں بلوچ ءِ تمامیں بدیں روچ وش بوتگے تاں بلوچ ءِ قبائلانی جوڑ بوھگ ءِ دور سک کوہن نہ انت بزاں یازدہ ہزار سال ساری ہچ قبائلے نام ءُ توار نہ بوتگ بلکیں بلوچ قبائل یا بلوچانی نام ءُ توار “شاہنامہ فردوسی” ءِ تہ ءَ رس ایت کہ ساسانی جابریں ءُ زالمیں ھاکم “نوشیروان” ءِ عھد ءَ یک راج ءِ نام ءَ انگت بنت شاہ ساھب ءَ یک سکیں مزنیں جھدے اے ھوں کُرتگ کہ وتی اے کتابے تہ ءَ کم ءُ بیش بلوچانی ۱۰۰ قبائلانی ءُ ھمے قبائلانی ذیلی شاخ ءُ طائفہ ھاں ابید ایشانی جنگی، علمی ءُ یکجاہ ءَ چے دومی جاہ ہجرت کنگے تاریخ شریں وڈے ءَ نبشتہ کُتگ مرکزی بلوچستان (ریاست کلات) ءَ ابید ایرانی ءُ افغانی بلوچستان ءِ تہ ءَ ایشانی جاہمنندی ءِ ءُ شری ءُ ھرابی ھوں گوں تفصیل ءَ دیم ءَ آورتگ اَنت-