پیرانی ۔۔۔۔ جمال ابڑو/گوہر ملک

براہوی ٹک ئے تہا یک کسانیں کاروانے چہ وتی کوہستانی علاقہا گوزگا اَت ۔ دو سے کاہیگرات انت ۔ کہ سرااِش مال و مڈی لڈتگ اَت ۔ یک اشترے کہ آنہی سرا لہتیں لٹ و داربانس ودگہ بلا بتر کہ پہ بہاراگون ات اش لڈتگ اتنت ۔ لہتیں پس اودوکچک کہلڈئے رندا لٹگاں سرینان گون اتنت۔
مردین پادشپاد لکیں پشک و درتگیں شلوار ش پادا۔ سرااش شیشگی ئیں کلا کہ چہ دہنز وحاکا پراتنت ، دراج دراجیں سیاہ و بزیں مود ۔ جنینانی پشک کہ نو کانیا بلکہ سک جلوہ ناک بوتگ انت۔بلے نوں درتگ ولگشتگ وچنڈ چنڈاتنت ۔ گو کانی سرامزن مزنیں گو الگ لڈتگ اتنت کہ چہ پشم و درہسم ( بزئے مود ) ئے، رستگیں چٹ و گوپتگیں ریزا پُراتنت ۔ زہگانا کسان کسانیں دست لٹ وگوکانی سرا سوار چک چک ۔۔۔ چی ہی گشان وگوکاں ہے کنان اتنت ۔ شریں شکل وصورت وصحت مندیں زہگ اتنت۔
جاگہے بوتکش ۔ چہ تورگا حسثکیں نان اش درکرت و درستانی سرابہر کرت ۔ چہ ہنیرگابزیں شیراش تاسانی تہامان کرت ۔ پدانان ا ش تر نست و شیرانی تہا پنڈئت و ہورت کرت و مزن مزنیں گلمباشیراں گلا ٹگالگ ات انت۔ نُہ سالگیں معصومیں پیرانی پہ لاڈ کی آگشت :سندھا باز شریں او وشیں ورگی چیز است‘‘۔ آنہی پتا کلا آچہ سر ادرکرت او سرئے کچینگا لگ ات ۔ پیرانی ئے ماساوتی مرد ئے نیمگا بیزاریں چمے آ چارات ۔ بلے زہگ پداز ھگ انت۔ آوانی ہوش گوں وش وشیں او شرشریں تامداریں وراکان ات۔
سندھئے کوچگارس ات انت تہ آواں پہ وتا کاہ وپونس ئے کڈک بست اوہمے کاہ وپونس ئے کڈکانی تہا نپادوبیرم اش پچ کرت او وپت انت۔
پہ بہاآ ہرچ ریز و چٹ ، دارئے لٹے کہ آوانا گون اتنت بہااش کرت او وارت اش۔او نوبت پداپہ لنگڑی آَ آحت ۔
زمستان گوست و آواناپداوتی کوہانی اومانا زرت وواتری ئے ارادہ ات ۔ انا گتاپیرانی ئے پتا وتی جن پہ یک گونگے چارت ۔ چہ آنہی ملوریں چماں آنہی بزگی ، بیوسی او گریبی درابوت ۔ پیرانی ئے ماساوتی بزگیں جنک ئے کہن و درتگیں گدانا دیست ۔ کہ آنہیامروچی ششتک و آنہی گوراداتگ اتنت ۔ پداآنہیا آہسردے کش ات اومرد ئے نیمگا چاراتئے۔ پیرانی ئے پس نزیک ئے ہلکے آشت ، یک جاگہے لہتیں مردیں دیوان اتنت ۔ آنہیا ’’ اسلام وعلیکم‘‘ گشت چم ئے جہل کرت اوپہ حجالتی گشتے :’’براساں ! چہ شما کسے سانگے لوٹیت ‘‘ ۔ اصلا آوتی جنکابہا کنگ لوٹ ات۔
’’بادشاہ پیر ہر کسی آ اشکنت‘‘۔ لاہوئے پسا وتی بچہ نیمگا چارت کہ بروتے نوک شنزتگ ات انت۔ گٹ ئے بدل ات اوریش ئے ٹال ٹال درآحتگ اَت۔
لاہو‘ لاہوئے پس او دوسے دگہ مردم گوں براہوی آ شت انت ۔ براہوئیانی کچک نا بزانتیں سندھیاں دیست انت ، پہ زور وکگا لگت انت۔ پیرانی ئے مود یلہ ،پشک ئے چہ پشتادرتگ او دلبندئے دراحت۔ آتچانا آحت او وتی ماس گلاش کرت ۔لاہوئے پسا پیرانی دست جت او چارت ۔ پیرانی ئے پسا سوداٹہینگ ئے حاطرا پہ جوش زوت زوت گشت:’’ لاگرنہ انت ‘‘ ۔
کچک زیادہ پہ زور ا وکگا لگت انت او تناوھداو کگ اش بس نہ کرت تانکہ بیگانگیں مہمان وتی ہلک ئے دگاسرنہ بوت انت او پدالٹک اش پادانی شمادات او انگو آنگو بوت انت او وکگ اش بس کرت۔آواں بلکہ وتی فرض پوراکرت ۔ ڈنا آواں پہ شست رُپئی آسوداٹہنیت اوگوں ہر دونیمگئے رضامندیاقسمت ئے فیصلہ بوت۔
براہوائیاں وتی پور پتینک چت اَنت او پہ وتی لنگڑیں کوہاں روگئے سمبری اش کرت۔ باراش گوکانی سرالڈاَ ت اوسرگپت انت۔ چک وتی کوہستان اواودے بیرو کنرانی ہبران لگت انت۔
لالوئے میتگ راہئے سراات ۔ پیرانی ئے ماسا وتی ہمساہگ ئے معصومیں جنک ہمراہ ات۔ پساہم وتی دست من جنک ئے دستاداتگ اَت۔
’’ابا !مانوں وتی گسا روگا اُن نا ؟ ‘‘ ۔پیرانی آپہ ترس و لرز چہ وتی پسا جست کرت ۔ آنہی پساگریوگی گٹے آ ’’ہو‘‘گشت ۔ بلے اے وہدی چہ آنہی سکتگیں دلا دھوتے آپاہا کرتہ۔ آنہی سرو دل گوات گپت انت۔
ماس ئے حال چہ آنہی گندگ ترات ۔ گشے ہبرے آنہی دلا انچو گٹتگ کہ ڈوبرا تراکینیت ودرکیت ۔ آنہی چمانی بزگی چہ ہبرا َ درات۔ لالوئے لوگا مردم نشتہ انتظارااتنت۔ پیرانی ئے ماسادیست تہ دلے چوبے آپین ماہی آ پلپٹگالگت ۔ پیرانی گپت ئے بگل ئے کرت او انچو پر نچ اتگ گشے دلہ تہاچیرے دنت ۔ عجبیں دل پدردیں ندارگے اَت ۔ ماس و جنک ئے دل زور زورادرکگا اتنت او چمانی تہاترس وبزگی ئے اَرس گلگل اتنت ۔ میتگ ئے وتی او بیگانہ درستیں مردم ہمدامچ اتنت۔
پیرانی ئے پساوتی دلہ سراسنگے ایرکرت او جنک ئے چہ ماس ئے بگلا پُلتہ او درکرت۔ ماس ئے دل بڈگاَ لگت ، ساہے بند بوت ، گین ئے چوساہ کندنا سندو بندات او گوں آئی دم تو سیں ساھ کھسیکگ و ہکگ ہوارت۔
اناگتا پیرانی ئے ماسا دراجیں آہ سردے کش ات۔ آئی لرز تگیں اوبے ساہیں جانئے تہا انکہ زورچہ کجا آحت کہ آئی کو کارے جت ’’ابومنی گونڈ وکیں پیرانی ‘‘۔
چہ آنہی دل ئے بنداں سرینو کیں پر یاد انزیک ئے درچک ئے سرانشتگیں مرگاں شپرار گے جت و بال کرت۔ ادالالو ئے پسا ڈگارا لیٹ لیٹ وروکیں پیرانی گپت و کمند کرت ۔ پیرانی ئے گمواریں پس چہ گم ئے شتانیم مردہ بوتگ اَت ۔ چہ آنہی چماں ارس اوچہ پونزا آپ یلہ اَت ۔ آنہی بزیں ریشاں ترکنانان ترمپ ترمپاڈگار اایرپچان اتنت۔
حال و بدحال آنہیا وتی پلپٹوک و زار جنوکیں جن دستا گپت وچست کرت۔ گونڈیں ساہتے ہمودادارگا پَدآوانی کسانیں کاروان وتی منزل ئے نیمگا رھادگ بوت۔
پیرانی پہ بیوسی اوبے قراری برے’’ اماں‘‘او برے ’’ابا ‘‘توار کناناَ گریوان ات ۔ بلے پیرانی ئے پتا وتی جن چکت و گران کرت۔ او چہ جنکا جتا کرت و دیماتیلا نک دات ۔ پدا تن دور اَماں ، اَماں ئے دردناکیں توارآنہی گوشان اَت ۔ بلے پیرانی ئے ماسا پشتا چک نہ جت او نچارات ۔ا لبت چہ دردو دورئے شدتا آنہی دل بڈیں توارا گوں ہمیش ئے گشت:’’ یا اللہ ! منی گونڈ وکیں پیرانی ۔۔۔۔اے کوہاں آسے بہ سوچات ۔۔۔سندھ آباد بات ۔۔۔ ابومنی گونڈ وکیں پیرانی‘‘۔
آنہی گوں ہر دودستاں وتی سرئے مود گھت وچکت روسینت انت۔ لالوئے گس ئے مردم ڈگارا لیٹ وروک و پلپٹو کیں پیرانی پہ گس ئے برگاچست کرت۔ تو آنہی بترتب تاب وارت و پلپٹگا لگ ات۔ آنہی پادلک لرزگا اتنت۔ چہ آنہی تلوسگاں بکنے ۔ آتچانا وتی ماس ئے حد ا روت۔
لالو یکیں ساہتا گپڑے ورگی شے بہاگپت و آورت ۔ اومصری ئے ڈنکے پر زور پیرانی ئے دپا سی دات ۔ پیرانی ہچ چیز ئے ورگا روادارنہ ات۔ مصری آ آنہیا راکلا جور شورت انت۔ آنہیا مصری چہ دَپا درکرت و دوردات۔ آنہی بہتری گریوگ و پر یات کرت۔ لالوآ زہرآھت۔ زہر از ہر تچانا گسا شت کارچے آورتے او چوجلا دا چم ئے در گڑینتنت او گشتے !’’ بس کنے اگہ نہ کُشانے‘‘۔
پیرانی ئے سراہچ اثرنہ بوت آنہیا انگہ زور ا پریات کرت۔ گڑانزیکا اوشتاتگیں مائی بھاگل وتی گونڈ وکیں جنک گلاش کرت و دلا داشت۔ نزدیکا بستگیں بزا وتی گوش شیکڑ ئیتنت ۔ او وتی نوک زنکیں شنک ئے چٹگا لگ ات۔
پیرانی انگت زندگ انت او دوور نائیں بچانی ماس انت۔ آنہی یک بچے پولیساانت اویکے من جیلا سزا گواز ینگا انت۔