عطا شاد ۔۔۔ مہلب بلوچ

عطا شاد وتی اھد ئے ھما شا ئرانی تہا اِنت کہ آنہی شائری آنہیا را یکیں وھدا رومانٹکس و کلاسیکل شائرانی سرپا بروبریا جاگہ دنت۔ عطا ئے شائری ئے تک وپہناتانی تہا اگاں individualism چارگ بہ بیت تاں آ یک مھکمیں رومانٹک پگرے ئے منوک گندگ بیت او ھمے یکیں وھدا اگاں آنہی تژنی دروشما چم شانک دئیگ بہ بنت آسکیں ترندیں کلاسیکل شائرے پجارگ بیت۔
بلہ اے ھر دوئیں اھدانی نیاما عطا شاد درستاں چہ گیش یک فردے ۔ ھما فرد کہ آ یک چاگردے تہا وتی جتائیں استی ئے گوں سرجمیں کرد، مارشت، ھل، مکسد، مجازی، واھگ ، ستک و ازتِ نفسا داریت۔
عطا شاد ایوکا شائرے نہ بوتگ آ وتی اندری جندئے نگدکار بوتگ۔ یک ھنچیں نگدکارے کہ آنہیا وتی individualism ئے تہا چاگرد ا را آنہی psyche پیش داشتگ۔ عطا ئے شائری ئے وانگ و گوں جہلانکیا وانگ ھما زیم، دلسوچی، افار، اوپار، سگ، درد، تژن، بژن و چشیں بازیں abstractsآنی اکس کشی بیت کہ آ یک چاگردے تہا ہستیں ھزاراں بدی و ردیانی برورد اَنت۔
عطا وت رِفارمرے نہ بوتگ۔ آنہیا وتی فردیت individualism ئے گونا نزیکی ئے سوبا چاگردئے ھما نادراھی پدر کتگ اَنت کہ آنہاناں nature نہ منوک اِنت۔ عطا اے بژن و تژنئے اجب اکس کشی آ وتی آزات لچہ ‘‘شپانک’’ ئے تہا کنت۔ ‘‘شپانک’’ ئے کارست چاگرد ئے تبکی پرکئے شکار اِنت۔ (دیمپان اِنت)۔ اے پرکا عطا یک نیمگے آ انسانئے نیچرئے دیما سک نزور سرپد بیت و دوہمی نیمگاہمے نیچرئے اکٹیوٹیز یا سرو پرانی دیما سکیں مھکمیں دیوالئے زانت ئے ۔
عطا وھدے کردارانی پگری، مارشتی او تبی آجوئیا مہرئے دروشماگندیت او پدر کنت۔آ اے چاگردا را تژن جنت چیا کہ اے درسیں مارشتانی دیما یک دری طاقتے کہ آ تبکی پرک اِنت بیوس و نزور اِنت۔۔
’’شپانک‘‘ ئے دوئیں کارست تبکی پرکا بیوس کتگ اَنت۔ دری وس و زوراکی اندری آشوبئے سرا ھمینچک زورآور اِنت کہ ھر دو کارستانی تہا نزوری، ترس و بے وسی ودی کنگا اِنت۔ ھمے ترس و مھر ئے نمائندگیا ’’شپانک‘‘ ئے دوہمی کارست کنگا اِنت۔
‘‘دم پہ دما روزدگاَ گند ئے
چک جنے
او سک منا ارمانیا چارے
ایر روان اِنت روچ تئی دل ایر رچان اِنت
شپ وتی بیوانکی ئے درنگا ایر دیان اِنت’’
او دیم ترا عطا ئے سہمی نیست ساڑئیں کارست، ‘‘تئی ناکو’’ ھما تبکی پرکئے نمائندہ اِنت کہ دری تاقتے بلہ اندری بیمے ودی کتگ ئے
’’ رولہ اِنت تئی ناکو ئے سہریں چم نہ اَنت
کہ آچ گروشکاں
چو کہ ترا گندنت گوں من ‘‘
عطا سرپد اِنت کہ اے تژن و شگانانی آسر پدری اِنت او آ وتی جند ئے emotional sense یا حساس تبی آ را وت تسلہ دنت۔
’’ دود ھمیش اِنت مئے او تئی ھلک و بولکے
من چہ جتائیں ٹک و جتائیں بولکے
تو چہ جتائیں ٹک و جتائیں بولکے‘‘
’’شپانک‘‘ عطا شاد ئے اھد ئے چاگردی جسد واہی سوشل میٹیرئیلزم کہ آ تبکی پرکئے unnatural مات اِنت یک بلاھیں درورے۔
’’ ھنچو گشنت کہ تئی ناکو بازیں مِلک و میراثے داریت
ھنچو گشنت اے کلیں ھلک ئے اے سجھیں مڈی
پیش کئے زانت کئی مرچاں تئی ناکو ئے دستا اَنت
من کہ منی دستا ھچ مالئے ھچ ملکے ھچ مڈی یے نیست
من کہ شپانکیوں وتی زند ا شپانکی مرک کنیں
تو کہ وتی ھلک ئے لاڈک شرنگیں جنک زردارے ئے چک‘‘
بلہ ھمے یکیں دمانا عطا نیچرئے قانونانی زورآوریا سہرا کنت
’’انگت تئی دل پہ من ھدوک اِنت
انگت اے منی دل پہ تو زروک اِنت
پرچے گنوک اِنت‘‘
شائر اے دمانا سکّیں مھکمیں پگرے آگوزگااِنت ۔آوتی کارستانی اندری آجوئیا گوں ‘‘روچ ئے ھمراہ’’ بوئگا، رژن و پگری آزاتی ئے چہر دنت۔
’’من و تو روچ ئے ھمراھاں بیا کہ رواں
بیا رہ گراں‘‘
بلہ آ شر زانتکارنت کہ اے نادراھیاں آھنڈ جتگ ستر آجوئیں پگر، پگری سیمسراں برز ھیال بکنت وتی جند ئے پگری برزادی ئے ذمہ وار بہ بیت بلہ
’’شپ تہ شپ اِنت ھچ روچ نہ بیت‘‘
اے شپے روچ کنگ ئے واھگ پہ شائر ا ایوک ’’ گنوکی تران اَنت‘‘۔
عطا وتی کارستانی راھاں گیشین اِیت او اے ھما راہ اِنت کہ یک نادراھیں چاگردے آگیشنتگ انت آ کہ وتی کارستاناں راہ پیشداریت۔ یک وڈے آآ لبز ’’گٹ‘‘ آ را یا علامتی جوڈ کنت اے گٹ اسلا ھما ڈک انت، سیمسر انت، ھد و لکیرنت کہ چاگردے آ بنی آدم ئے پگرا را سانکل کنگا جوڑ کتگ۔
عطا ئے ’’شپانک‘‘ یک اھدے ئے اندری او دری تب ئے اکس انت کہ آنہی تہا تھاری او رژن ھم گام، ھمراہ وھمسپر انت۔۔۔۔۔۔۔۔۔
عطا شاد ئے شائریا تبکی پرک باز دروشما گندگ بیت۔ بلہ ھر دروشمانیچر آنہی سرا زوراک تر اِنت۔ اے پرکئے سرا عطا چو نیچرئے جند ے وڑا ریشکندیت۔ شپانک ئے تہا انگتا عطا ئے تژن سگ ئے سیمسراں نہ گوازینیت بلہ ایشی ئے دگہ یک ترندتریں درورے ‘‘میر ادیرہئے میر’’ کہ آنہی تہا عطا کسا وتی کاسد نہ کنت۔ زبانئے وت ادیرہئے میرا گوانک جنت۔
عطا ئے کارست وت زندگیں کارستے۔ ھنچیں زندگیں کارست کہ سرجمیں زندئے پہ گلامی گوازینتگ و اھدانی نزوریا پرشگ ئے چمِ وت دیستگ انت۔۔۔۔۔۔۔
’’میر ادیرہئے میر‘‘ یک اھدئے نزوری ئے کسہ انت ۔یک ھنچیں اھدئے کہ بنی آدم نوں بنی آدمئے گلامی ئے منوک نہ بوئگا تیار و ساڑی نشتگ۔ آ نوں سرپد و زانتکارنت کہ زوراکی ئے ’’ مرمریں سنگ ئے مہریں کلات۔۔۔۔۔۔ کہ انگت نہ پروشتگ بلے در پش ئے واکے شتگ‘‘
عطا ئے میر چو shelley ئے ozamandias ئے بتا پروشتگ ھما کہ وتی زندا ھدائے بوتگ بلہ نوں ھما ھدا ئے بت ریک ئے دریا آ کپ کپا ایر بک اتگ۔
ھنچو کہ عطا ئے میر۔۔۔۔۔۔۔۔۔
وتی جند ئے نزوریں تبا واجہ کہ وتی وڑیں بنی آدماں گلام کنگا واجہی کنت ھاکاں ھوار اِنت۔
عطا شاد بنی آدمئے پگری گلامیا را باز ڈولداریں وڈے آ پدر کنت۔ آنہی نزا بنی آدم چش کہ مارک ٹوین وتی
‘‘the damned human race’’
یا ’’گرکیں بنی آدمئے نسل‘‘ ئے تہا گشیت’’۔بنی آدم اے سرزمینا یکیں مھلوک انت کہ وت گلام انت و وت گلام داریت‘‘۔
بلہ عطا ئے کارست ھما اھدا اوشتاتگ و تژن جنگا انت کہ نوں وتی پگری آجوئیادرشان کت کنت۔۔۔۔۔۔۔
‘‘مرچی ھبر تاکے ئے سیاھیں اکسا منا تئی گورا آرتگ
من دیستگ کہ ماہئے سر ا دزرسا دور
بیھار پسندیں ماہئے سرا
آدمی زاتے گام ایر کنان اِنت
منا گیر آھتگ ھما اھد کہ من پیادگ و تو اسپا سوار
انگت بلہ تئی گلامک ( اے بنی آدمیں گنگدام)
چش مرتگ کہ دم نہ برتگ
میر ادیرہئے میر مرچی کہ تو مرتگے من ھیاتاں‘‘
ادا شائر اھدانی مرگ و زند ئے کسہ آ کنگا انت۔ اے کارست نہ انت کہ مرتگ و زندگ انت بلہ اھد انت، پرک انت۔ عطا شاد تبکی پرکا شپانکئے تہا چش کہ چاگردی materialism ئے چک گشیت۔ ’’میر ادیرہ میر‘‘ ئے تہا ھم ھمے پگرے منوک انت۔ بلہ ادا عطا گیش تر رژنائیں پگرے ودی کنت۔ وانگ و زانگ و رژنائیں پگر ھمے پرکئے ھنڈالاں نزور کنوک انت۔ اھدانی ترگئے کسہا عطا چش کاریت
’’منی سرنہنگ ئے سر ڈگار
منی پیرکئے دزکشانی کہ تو برت اچ من
کہ پرچی منی چک عذابیں دشک۔۔۔
ھما سرہننگئے ڈگار۔۔۔۔ مرچی رھن انت
منی چک ھما وار و گاریں دْشک کہ مرچی
دوشنبے گشنتے‘‘
عطا شاد بے ریائیں شائرے۔ آنہی تژن ترند انت ترسناک انت، زہروارتگیں زارآپ انت۔
آنہیا وتی تہا اے پرک نزور و بے وس کتگ انت۔ پروشتگ انت بلہ آ نا سرپد نہ انت۔ آ بنی آدمئے تبی دروشما پجہ کاریت۔ آ زانت اے ٹپہ انت کہ وھد وجونانی materialisticزلورت ایشاں ودی کن انت۔ ایشانی سرا بنی آدم ایوکا ارمانیگ و بژنیگ بوت کنت۔
’’تئی ھاکیں سرونا چو بیوانک اوشتاتگاں
چو کہ تو عمر ئے گڈی سر ا اچ نہرداں شت و گاراتے
جیڈگاہاں۔۔۔۔
کہ مودگ کناں کنداں، گریہاں کہ کہہ کہہ جناں
پروشاں شکا کہ سوچاں تئی نام و توارا
بگڈاں وتی گندامی زبانا
وتی تژن سگیں سر ا
یا کشاں یکیں لچہ آ وتی
یا وتی زِرد کْشیں گلامی آ
تئی میش واجہی آ گوں یکجاہ کناں‘‘
عطا شاد یک پھکیں رومانٹکے بوتگ۔ آنہیانیچرئے سجھیں قانون زانتگ انت۔ آنہیا زانتگ کہ وھد یک گِردیں دائرھے آترگاہاں۔ ابرم وتی پیسلہاں وت کنت۔ بنی آدما را مدام سْر و پْرے پکار نت۔ بلہ ھرچ یک پرکے کہ قدرتا نہ کتگ ات او بنی آدمے وت اڑ کتگین انت ، عطا آہانی سانکلاں نزور سرپد بیت و بنی آدمئے اے نزوریں پگراں مھکم دارگا تژن جنت او ریشکندیت۔
چش زبہرانت چہ فہما واجہ
آپہ بریت گوں زہما واجہ
چش نزور انت اے زوراکی ئے واب
جہہ سریت اچ وتی وہما واجہ’’